Βιντεοσκόπηση Όρνιου (Gyps fulvus)

 

Το προσωπικό φύλαξης του φορέα διαχείρισης έπειτα από συνεχή παρακολούθηση στα στενά Αχέροντα αλλά και στα όρη Σουλίου έχει καταφέρει να εντοπίσει και να βιντεοσκοπήσει ένα είδος το οποίο τείνει να εξαφανιστεί από την περιοχή μας.Το γνωστό σε όλους μας Όρνιο (Gyps fulvus)

Ο ΜΥΚΗΤΑΣ CERATOCYSTIS PLATANI ΑΠΕΙΛΕΙ ΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΑΤΑΝΟΥ ΤΗΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ

Εισαγωγή

Ο μύκητας Ceratocystis platani  προκαλεί την  ασθένεια του μεταχρωματικού  έλκους του πλατάνου, η οποία είναι μία από τις σημαντικότερες ασθένειες δασικών δένδρων καθώς έχει τη δυνατότητα να νεκρώσει  δένδρα  οποιουδήποτε  μεγέθους και ηλικίας.

Η ασθένεια εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ (1935) και θεωρείται αυτόχθον είδος της Βόρειας Αμερικής. Στην Ευρώπη εισήχθη την δεκαετία του 1940 (Ιταλία και Γαλλία),  προσβάλλοντας κυρίως δένδρα σφενδαμνόφυλλου πλατάνου (Platanus x acerifolia Willd), τα οποία είχαν φυτευτεί ως καλλωπιστικά. Στις ΗΠΑ είχαν διαπιστωθεί προσβολές και στον αυτόχθονο δυτικό πλάτανο (Platanus occidentalis L.) παρόλο που αυτό το είδος εμφανίζει ανθεκτικότητα στην ασθένεια, ενώ στην Ευρώπη σε φυσικούς πληθυσμούς του ανατολικού πλατάνου (Platanus orientalis L.) παρατηρήθηκαν προσβολές από την ασθένεια μόνο στη Σικελία (Panconesi 1999).

Εικ. 1. Προσβεβλημένος πλάτανος από το μύκητα  

Στην Ελλάδα ο μύκητας εντοπίστηκε το 2003 και έχει εισαχθεί κατά πάσα πιθανότητα με πολλαπλασιαστικό υλικό από την Ιταλία, χωρίς να αποκλείεται όμως η είσοδός του με κάποιο μολυσμένο μηχάνημα ή εργαλείο ή ακόμα και με ξύλο από προσβεβλημένα δένδρα που χρησιμοποιήθηκε ως υλικό συσκευασίας (Tsopelas & Angelopoulos 2004, Ocasio-Morales κ.ά. 2007).

Καταγράφηκε για πρώτη φορά στο Ν. Μεσσηνίας και στην συνέχεια  εντοπίστηκε και σε άλλες περιοχές της Δυτικής Πελοποννήσου, νεκρώνοντας χιλιάδες δένδρων πλατάνου, ενώ πρόσφατα (2010) διαπιστώθηκε στην  Ήπειρο (Τσόπελας και Σουλιώτη 2010) με τελευταίες εστίες προσβολής τόσο στην παρόχθια βλάστηση του Αχέροντα όσο και εντός του οικισμού Γλυκής (Τσόπελας 2012).

Ξενιστές του μύκητα Ceratocystis platani είναι μόνο είδη του γένους Platanus. Ο ανατολικός πλάτανος (Platanus orientalis) που απαντάται στα φυσικά οικοσυστήματα της Ελλάδας είναι ιδιαίτερα ευπαθής στην ασθένεια και προκειμένου να μην αφανιστεί ολοκληρωτικά το είδος, είναι απαραίτητο να ληφθούν προληπτικά μέτρα για την αποτροπή της επέκτασης του παθογόνου.

Συμπτώματα της ασθένειας

 Ο μύκητας αναπτύσσεται μέσα στα αγγεία του ξύλου στο κορμό, στα κλαδιά και τις ρίζες των δένδρων που έχουν προσβληθεί, με αποτέλεσμα τμήματα του δένδρου ή όλη η κόμη να μην βλαστήσουν καθόλου ή να παρουσιάζουν μειωμένη βλάστηση. Παράλληλα παρατηρείται  μικροφυλλία ή και κιτρίνισμα των νεαρών φύλλων. Βασικό σύμπτωμα της ασθένειας είναι η δημιουργία ελκών στο φλοιό τα οποία εξωτερικά είναι δυσδιάκριτα ιδιαίτερα σε δένδρα με τραχύ φλοιό. Η προσβολή είναι εμφανής μετά την αφαίρεση του φλοιού τόσο στην εσωτερική πλευρά του φλοιού όσο και στο σομφό ξύλο. Στα μεγάλα δένδρα αρχικά παρατηρείται νέκρωση μεγάλων κλάδων ή ημιπληγία και τελικά ολική νέκρωση, ενώ στα νεαρά άτομα επέρχεται ολική νέκρωση του δένδρου. Τα συμπτώματα προσβολής εντοπίζονται ευκολότερα κατά τη διάρκεια της βλαστητικής περιόδου, όταν υπάρχει φύλλωμα στα δένδρα πλατάνου.

Ψηφιοποίηση καλλιεργειών στο Δέλτα Καλαμά για το έτος 2012

Σε συνέχεια της καταγραφής των υφιστάμενων καλλιεργειών στην ευρύτερη προστατευόμενη περιοχή του Δέλτα του Καλαμά, η οποία ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 2012 και ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του ίδιου έτους, πραγματοποιήθηκε ψηφιοποίηση των δεδομένων με τη χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS).

Πιο συγκεκριμένα, τα γεωγραφικά δεδομένα των καλλιεργειών (συντεταγμένες και είδος καλλιεργειών) εισήχθησαν, αναλύθηκαν και επεξεργάστηκαν σε περιβάλλον GIS. Η απεικόνιση των αποτελεσμάτων εμφανίζεται στο χάρτη που ακολουθεί.

Ανασκόπηση δεδομένων προστατευόμενων ειδών / οικοτόπων στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης Στενών και Εκβολών Ποταμών Αχέροντα και Καλαμά

Σε μια πρώτη προσπάθεια συλλογής πληροφοριών αναφορικά με τα προστατευόμενα είδη που υφίστανται στις ευρύτερες θαλάσσιες περιοχές ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης Εκβολών και Στενών των Ποταμών Καλαμά και Αχέροντα, πραγματοποιήθηκαν επαφές με αρμόδιους φορείς και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.

Posidonia oceanica

Τα δεδομένα που ελήφθησαν από τις εν λόγω επαφές και αναφέρονται σε οικοτόπους προτεραιότητας (Λιβάδια Ποσειδωνίας – Posidonia beds), περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

·         Ευρύτερη θαλάσσια περιοχή Δέλτα Καλαμά

Σύμφωνα με τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Εφαρμογής Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. για τις Υδατοκαλλιέργειες, το Δέλτα του Καλαμά και η λωρίδα της Σαγιάδας αποτελούν περιοχές ιδιαίτερα αναπτυγμένες αναφορικά με τη θαλάσσια υδατοκαλλιεργητική δραστηριότητα. Παράλληλα, η κατά τόπους ύπαρξη λιβαδιών Ποσειδωνίας και λιμνοθαλασσών υποδεικνύει τη σημαντική βιοποικιλότητα των εν λόγω περιοχών.

Πιο συγκεκριμένα, αναφορικά με την περιοχή της Σαγιάδας και δυτικά εντός των εγκολπώσεων (στενή λωρίδα Σαγιάδας) εμφανίζονται επιμέρους λιβάδιαPosidonia oceanica, διαδεχόμενα από Cymodocea nodosa (Σαλωμίδη Μ.&Παναγιωτίδης Π., Περιγραφή της υποθαλάσσιας βλάστησης και εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας-ΠΟΑΥ Θεσπρωτίας). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της δειγματοληψίας φυτοβένθους που πραγματοποιήθηκε κατά τη διεξαγωγή της προαναφερθείσας μελέτης, προσδιορίστηκαν 27 είδη φανερόγαμων φυτών εκ των οποίων, 3 χλωροφύκη, 7 φαιοφύκη και 17 ροδοφύκη, τα οποία παρουσίασαν και τις μεγαλύτερες αφθονίες. Τέλος, ο δείκτης Οικολογικής Εκτίμησης έδωσε Υψηλή Οικολογική Ποιότητα για όλους τους σταθμούς δειγματοληψίας ανεξαιρέτως. Ωστόσο, οι μελετητές επισημαίνουν ότι μία πιο ασφαλής εκτίμηση απαιτεί περισσότερες εποχικές δειγματοληψίες.

·         Δέλτα Αχέροντα (Πάργα & Πρέβεζα: GR2140003-Natura)

Η περιοχή περιλαμβάνει βραχώδεις και αμμώδεις ακτές με υποθαλάσσια λιβάδιαPosidonia oceanica, στο βόρειο τμήμα κατά κύριο λόγο. Επιπλέον, μεταξύ του ανώτερου ορίου των υποθαλάσσιων λιβαδιών και της ακτογραμμής απαντώνται αμμοσύρσεις χωρίς βλάστηση και άμμος με Cymodocea nodosa, που αντέχει στον έντονο κυματισμό και το γλυκό νερό.

Στο Χάρτη που ακολουθεί (Χάρτης τύπων οικοτόπων– βλάστησης, 2001, ΕΠΠΕΡ-Υποπρόγραμμα 3, Μέτρο 3.3, «Αναγνώριση και περιγραφή οικοτόπων σε περιοχές διατήρησης της φύσης») εμφανίζονται λεπτομερώς οι τύποι οικοτόπων του οικοσυστήματος με κωδικό GR2140003. Όπως υποσημειώνεται, η δέουσα σημασία δίνεται στους οικοτόπους προτεραιότητας (Λιβάδια Ποσειδωνίας –Posidonia beds), οι οποίοι απεικονίζονται με πράσινο χρώμα.

Caretta caretta

Τα δεδομένα που ελήφθησαν (μέσω του ΑΡΧΕΛΩΝ - Συλλόγου για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας) αναφορικά με την παρουσία θαλασσίων χελωνών (Caretta caretta) στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή ευθύνης του φορέα, παρουσιάζονται ακολούθως.

·           Ωοτοκία

Στο πλαίσιο κοινοτικού προγράμματος (1989 - 1991) ελέγχθηκαν από ερευνητές του ΑΡΧΕΛΩΝ οι αμμώδεις παραλίες Εκβολές Καλαμά, Δρέπανο Ηγουμενίτσας, Αμμουδιά και Όρμος Οδυσσέα για το ενδεχόμενο ωοτοκίας από θαλάσσιες χελώνες. Συγκεκριμένα πραγματοποιήθηκαν τρεις επισκ΄ςψεις στην κάθε παραλία κατά τη διάρκεια της περιόδου ωοτοκίας (Ιούνιος - Αύγουστος) αλλά δεν υπήρξαν ευρήματα που να υποδηλώνουν ωοτοκία.

·           Εκθαλασσώσεις

Στο Δίκτυο Εκθαλασσώσεων του ΑΡΧΕΛΩΝ έχουν καταγραφεί οι παρακάτω νεκρές χελώνες ανά περιοχή και έτος.

Νεκρές θαλάσσιες χελώνες στις εκβολές Καλαμά (δεδομένα του Δικτύου Εκθαλασσώσεων του ΑΡΧΕΛΩΝ)
Έτος	Όρμος Ηγουμενίτσας	Σαγιάδα	Σύνολο
1997	2	0	2
1998	1	0	1
1999	0	0	0
2000	1	0	1
2001	1	0	1
2002	0	0	0
2003	0	0	0
2004	4	0	4
2005	1	0	1
2006	2	0	2
2007	0	0	0
2008	3	0	3
2009	1	0	1
2010	7	0	7
2011	8	3	11
Σημ.1: Όλες είναι Caretta caretta πλην μίας Chelonia mydas (Ιούνιος 2011, Όρμος Ηγουμενίτσης).
Σημ.2: Στις εκβολές Αχέροντα δεν υπάρχει καμία καταγραφή.

καταμέτρηση κορμοράνων

Στα πλαίσια της καταμέτρησης κορμοράνων στις περιοχές της Δυτικής Παλαιαρκτικής το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης  καταμέτρησε το είδος στο δέλτα του Καλαμά και την νήσο Πρασούδι , περιοχή στην οποία κουρνιάζουν τα πουλιά .Η καταμέτρηση έγινε στις 23-01-2013.

Εντοπισμός δηλητηριασμένων δολωμάτων

Ο φορέας διαχείρισης βρέθηκε στις περιοχές Natura 2000, Αντιχάσια Όρη – Μετέωρα και Κόζιακας και συγκεκριμένα στην περιοχή της Βλαχάβας στην επίσκεψη της Ευρωπαϊκής ομάδας σκύλων από την Ανδαλουσία για τον εντοπισμό δηλητηριασμένων δολωμάτων που συντόνισε ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ στις 15/10/2012.

μεσοχειμωνάτικες καταμετρήσεις

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκαν οι μεσοχειμωνάτικες καταμετρήσεις υδρόβιων πουλιών από τον φορέα διαχείρισης στις 19 και 20 Ιανουαρίου 2013 στην ευρύτερη περιοχή του νομού Θεσπρωτίας.

Δειγματοληψία ψαριών στο δέλτα του Αχέροντα

Σε μια δειγματοληψία του Φορέα Διαχείρισης σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ τον Οκτώβριο του 2011 απάντησε ένα απο τα πιο σπάνια είδη νανογωβιων  του γλυκού νερού, και συγκεκριμένα του αχερονογωβιού (Knipowitschia milleri). Αυτό το είδος υπάγεται στα παγκοσμίως κρισίμως κινδυνεύοντα και θεωρείται αποκλειστικό ενδημικό του Αχέροντα.

Καταμέτρηση κορμοράνων στην κούρνια στο έλος καλοδικιου

172 άτομα κορμοράνων (Phalacrocorax carbo)  μετρήθηκαν σήμερα 16/1/2013 στο μέρος το οποίο κουρνιάζουν στο έλος καλοδικίου.

ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΥΘΥΝΗΣ

ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

ΑΣΒΟΙ ΣΤΙΣ ΕΚΒΟΛΕΣ ΤΟΥ ΑΧΕΡΟΝΤΑ

ΑΛΕΠΟΥ ΣΤΙΣ ΕΚΒΟΛΕΣ ΤΟΥ ΑΧΕΡΟΝΤΑ

ΑΓΡΙΟΓΑΤΑ ΣΤΟ ΔΕΛΤΑ ΤΟΥ ΚΑΛΑΜΑ

ΛΥΚΟΣ ΣΤΟ ΔΕΛΤΑ ΤΟΥ ΚΑΛΑΜΑ

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΤΣΑΚΑΛΙΟΥ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΦΟΡΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΝΩΝ ΚΑΙ ΕΚΒΟΛΩΝ ΠΟΤΑΜΩΝ ΑΧΕΡΟΝΤΑ ΚΑΙ ΚΑΛΑΜΑ

Στα πλαίσια υλοποίησης του χρηματοδοτικού προγράμματος «Στήριξη Φορέων προστατευόμενων Περιοχών» του Πράσινου Ταμείου ο Φορέας προέβη στην παρακολούθηση του Τσακαλιού στις προστατευόμενες περιοχές του Φορέα. Την υλοποίηση της υπηρεσίας αυτής ανέλαβαν ύστερα από διενέργεια διαγωνισμού οι Ηλιόπουλος Γιώργος και Πετρίδου Μαρία με συνεργάτη τον Σελήνίδη Κ.

Βασικοί στόχοι της έρευνας ήταν:

Α) Να επιβεβαιωθεί  η πρόσφατη  παρουσία και κατανομή του τσακαλιού (Canis aureus) στην περιοχή δικαιοδοσίας του Φ.Δ. Αχέροντα Καλαμά ακολούθως των περιστατικών  επανεμφάνισης ατόμων του είδους (νεκρά ζώα) την τελευταία 2ετία, καθώς ενδέχεται το είδος να έχει επαναποικίσει την περιοχή από τον μεταπληθυσμό της Αλβανίας κοντά στην πόλη Konispol (Krystufek et al. 1997).

Β) Να διερευνηθεί η παρελθούσα κατανομή του τσακαλιού και το ιστορικό εξαφάνισής του στις περιοχές ευθύνης του φορέα.

Αν και η παρουσία του τσακαλιού δεν ανιχνεύθηκε στη περιοχή έρευνας με τη χρήση των 2 μεθοδολογιών πεδίου (αναμετάδοση ουρλιαχτού και φωτογραφικές καταγραφικές διατάξεις) η σποραδική-περιστασιακή παρουσία του είδους έχει ήδη επιβεβαιωθεί με την ανεύρεση ενός νεκρού τσακαλιού το Φεβρουάριο του 2012 καθώς και με αναφορές από κατοίκους της περιοχές σε 5 άλλες περιπτώσεις. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες δεν είναι δυνατόν να επιβεβαιωθεί αν το νεκρό τσακάλι που βρέθηκε το Φεβρουάριο του 2012 ήταν χωροκρατικό ή περιπλανώμενο. Η αδυναμία εντοπισμού ατόμων του είδους κατά τη διάρκεια των εργασιών πεδίου μπορεί να αποδοθεί στους εξαιρετικά χαμηλούς αριθμούς ατόμων του είδους που ουσιαστικά δεν είναι ακόμα εντοπίσιμα στη παρούσα φάση με τις μεθόδους που περιγράφηκαν προηγούμενα. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν πάντως θεωρούνται κατάλληλοι για την καταγραφή του είδους και χρησιμοποιούνται  ως μέθοδοι επιλογής.

Είναι πιθανόν το είδος να βρίσκεται στα πρώτα στάδια εποικισμού της περιοχής έρευνας με διασπορά ατόμων του είδους από γειτονικές περιοχές παρουσίας τους. Ο κοντινότερος πληθυσμός του τσακαλιού εντοπίζεται στη νότια Αλβανία και συγκεκριμένα στο Εθνικό Πάρκο Butrint (ASPBM 2010. Butrint National Park Management Plan,  εικόνα 36) Ο πρόεδρος του Πάρκου (προσωπική επικοινωνία) ανέφερε ότι το είδος υπάρχει στην περιοχή του Butrint (http://www.butrint.org/beyond_2_2.php) αλλά δεν έχει γίνει ακόμα συστηματική καταγραφή της κατανομής και του πληθυσμιακού μεγέθους του. Τα άτομα τσακαλιού που εμφανίσθηκαν στην περιοχή έρευνας πιθανότατα προήλθαν από τον πληθυσμό αυτό, υπόθεση η οποία επιβεβαιώνεται εν μέρει με την εμφάνιση ατόμων του είδους στη διασυνοριακή περιοχής της λωρίδας Σαγιάδας μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδας.

                   Ιστορική παρουσία τσακαλιού σε κάθε υπο-περιοχή της περιοχής μελέτης

Περιοχή	1940-50	1950-60	1960-70	1970-80	1980-90	1990-2000
Έλος Καρτερίου	√	√
Έλος Καλοδικίου	√	√	√
Κοίτη Αχέροντα	√	√	√
Κοίτη Καλαμά	√	√	√
Δέλτα Αχέροντα	√	√	√	√
Λωρίδα Σαγιάδας	√	√	√	√
Παλιό Δέλτα Καλαμά	√	√	√	√	√
Νέο Δέλτα Καλαμά	?	√	√	√	√	√

Κατηγορία	Πιθανή αιτία- παράγοντας εξαφάνισης του τσακαλιού	Υφίσταται επί του παρόντος;
Ανθρωπογενής θνησιμότητα	Δηλητηρίαση από νόμιμη οργανωμένη και εκτεταμένη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων	ΟΧΙ
	Ακούσια ή δευτερογενής δηλητηρίαση από χρήση φυτοφαρμάκων.	ΠΙΘΑΝΟΝ ΝΑΙ
	Ακούσια ή δευτερογενής δηλητηρίαση από χρήση εξαιρετικά επιβλαβών για το περιβάλλον φυτοφαρμάκων (π.χ DDT).	ΟΧΙ
	Παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων με στόχο τη πανίδα	ΝΑΙ
	Νόμιμη εκτεταμένη θήρα ως επικηρυγμένο είδος	ΟΧΙ
Απώλεια βιοτόπου ή/και τροφικών διαθέσιμων	Απώλεια βιοτόπου και θέσεων αναπαραγωγής από εκχερσώσεις,  αντικατάσταση από εντατικά καλλιεργούμενες γεωργικές εκτάσεις, δασικές πυρκαγιές	ΝΑΙ
	Περιορισμένη διαθεσιμότητα πτωμάτων κτηνοτροφικών ζώων.	ΝΑΙ
	Μείωση πυκνότητας θηραμάτων του τσακαλιού από χρήση γεωργικών φυτοφαρμάκων (π.χ μικροθηλαστικά)	ΠΙΘΑΝΟΝ
	Κατάτμηση βιοτόπου από μεγάλα τεχνικά έργα	ΠΙΘΑΝΟΝ ΝΑΙ
	Απουσία περιοχών με θεσμικό καθεστώς προστασίας	ΟΧΙ
Άλλοι φυσικοί παράγοντες	Ασθένειες	ΑΓΝΩΣΤΟ
	Ανταγωνισμός με άλλα είδη (λύκος)	ΑΓΝΩΣΤΟ-ΠΙΘΑΝΟΝ