ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΕΛΕΚΑΝΩΝ 2016

(Απόσπασμα για τον δυτικό υποπληθυσμό που αφορά μεταξύ άλλων και τις προστατευόμενες περιοχές ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης Αχέροντα και Καλαμά, Βιβλιογραφική αναφορά: Αλεξάνδρου, Ο. και Κατσαδωράκης, Γ. 2017. Εθνική αναφορά πελεκάνων 2016. Εταιρία Προστασίας Πρεσπών. Τελική αναφορά. Σελ. 34)

 ΤΙ ΕΙΝΑΙ: Η αναφορά αυτή αποτελεί τη δεύτερη εθνική ετήσια αναφορά για τους πελεκάνους στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκε από την ενοποίηση των σημαντικότερων στοιχείων των ετήσιων αναφορών που συνέταξαν οι Φορείς Διαχείρισης 12 σημαντικών υγροτόπων για τους πελεκάνους στην Ελλάδα. Η αναφορά συντάχθηκε στο πλαίσιο του Συμφώνου Συνεργασίας που υπογράφηκε το 2015 μεταξύ της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών, της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και των Φορέων Διαχείρισης των εξής προστατευόμενων περιοχών στις οποίες διαβιούν πελεκάνοι: Στενά και Εκβολές Αχέροντα και Καλαμά, Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού, Εθνικό Πάρκο Πρεσπών, Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα, Εθνικό Πάρκο Κορώνειας-Βόλβης, Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης, Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης (ΕΠΑΜΑΘ), Εθνικό Υγροτοπικό Πάρκο Δέλτα Έβρου, Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς και Λίμνη Παμβώτιδα. Οι Φορείς Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Αμβρακικού και Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας-Μαυροβουνίου-Κεφαλόβρυσου-Βελεστίνου (Π.Ο.ΚΑ.ΜΑ.ΚΕ.ΒΕ.) δεν υπέγραψαν το Σύμφωνο Συνεργασίας αλλά συμφώνησαν να συμμετέχουν στη συνεργασία αυτή ως ισότιμα με όλους τους άλλους μέλη.
 ΠΟΙΟΙ ΣΥΝΕΒΑΛΛΑΝ: Στη συγκέντρωση και επεξεργασία στοιχείων που περιέχονται στην ανά χείρας αναφορά συμμετείχαν (με αστερίσκο σημειώνονται οι συντάκτες των επί μέρους αναφορών):
 Εθνικό Πάρκο Κορώνειας-Βόλβης: Ανθή Βαφειάδου*, Λίλα Κάρτα*, Αθηνά Πατσιά, Αναστασία Πούλια, Αναστάσιος Χαιρόπουλος, Μάρις Αστερίου, Ελλάδα Τσερκεζίδου.
Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα: Εύα Κατράνα*, Χρήστος Παναγιωτίδης, Στέλλα Αναγνώστου, Τάνια Τσομπάνογλου, Δημήτρης Μπαλτάκης, Νίκος Καρακίτσιος, Θεανώ Καψαχείλη, Στέλλα Βαρελτζίδου, Λυδία Αλβανού, Βασίλης Γιαμούζης, Φιλώτας Πάσσιος, Στρατής Μπουρδάκης.
Εθνικό Υγροτοπικό Πάρκο Δέλτα Έβρου: Γιώργος Ηλιάδης*, Παναγιώτης Ιωαννίδης, Ελένη Μακρυγιάννη, Αθανάσιος Τσιρατζίδης.
Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς: Αλεξάνδρα Αναγνωστοπούλου*, Γεωργία Καραμπέρου, Βασιλική Ορφανού, Αρετή Ζαχαροπούλου, Ευαγγελία Καραγιάννη, Παναγιώτης Πλώτας, Αναστάσιος Σουρμελής, Ελένη Σωτηροπούλου, Christiaan Hoogendoorn.
Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού: Ιωάννης Κασβίκης*.
Ε.Π.Α.ΜΑ.Θ: Ευτέρπη Πατετσίνη*, Δέσποινα Μιχαηλίδου, Βασίλης Χριστοδούλου, Πασχαλιώ Ζλατίνη, Αναστασία Μίρλη, Βασίλειος Τερζής, Αναστασία Μιχαηλίδου, Γεωργία Χατζηεφραιμίδου, Χρύσα Μελέτη.
Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης: Θεόδωρος Ναζηρίδης*, Κώστας Παπαδόπουλος, Σωτήρης Μούντζελος, Αντώνης Ηλιάδης, Χρυσάνθη Ιντζίδου, Νίκος Κατσέλας, Γιώργος Σπυριδάκης.
Στενά και Εκβολές Αχέροντα και Καλαμά: Ευαγγελία Συντιχάκη*, Αντρέας Μάντος, Ανέστης Μαρτίνης, Ευφροσύνη Φιλίππου, Κοσμάς Κόντος, Χρήστος Διαμάντης.
Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού: Μαρία Κατσικάτσου*, Σπύρος Κώνστας*, Γιάννης Γεροκώστας, Κώστας Φλούδας.
Λίμνη Παμβώτιδα: Παύλος Σώζος*, Χρήστος Φελιάς, Σίμος Σωτήριος.
Περιοχή Οικοανάπτυξης Κάρλας-Μαυροβουνίου-Κεφαλόβρυσου-Βελεστίνου: Δημήτρης Μιχαλάκης*, Γεωργία Δελήβαση.
Εθνικό Πάρκο Πρεσπών: Λητώ Παπαδοπούλου*, Λαμπριανή Αναστασιάδου, Τριανταφυλλιά Νιτσοπούλου, Βασίλης Παπαδόπουλος.

Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά συντάσσεται εθνική ετήσια αναφορά πελεκάνων σε εφαρμογή του Συμφώνου Συνεργασίας που υπογράφηκε το 2015 μεταξύ της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών, της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και των 12 Φορέων Διαχείρισης των περιοχών στις οποίες διαβιούν πελεκάνοι. Η Εθνική Αναφορά Πελεκάνων 2016 προέκυψε από τη σύνθεση δώδεκα επιμέρους αναφορών που συνέταξαν οι Φορείς Διαχείρισης, οι οποίοι εφάρμοσαν συστηματική παρακολούθηση των δύο ειδών πελεκάνων στους σημαντικότερους υγροτόπους της χώρας.
Περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με την παρουσία, την αναπαραγωγή, τη διαχείμαση και τη μετανάστευση των πελεκάνων στους ελληνικούς υγροτόπους το 2016, με διάκριση μεταξύ των δυο ειδών αλλά και διάκριση μεταξύ των υποπληθυσμών στην περίπτωση του αργυροπελεκάνου.

Μέτρηση πελεκάνων με χρήση drone στη λ/θ Λούτσα Παπαδιά του Δέλτα Καλαμά που χρησιμοποιείται ως τόπος κούρνιας και διατροφής. Αρχείο Φορέα Διαχείρισης Στενών και Εκβολών ποταμών Αχέροντα και Καλαμά.

Α. Παρουσία-αριθμοί

Δυτικός υποπληθυσμός

Στο παρακάτω διάγραμμα εμφανίζεται η διακύμανση των αριθμών των παρόντων πελεκάνων όπως αποτυπώνονται από τα στοιχεία των μηνιαίων καταμετρήσεων σε κάποιους υγροτόπους της δυτικής Ελλάδας (δυτικά της Πίνδου) που φιλοξενούν σε σταθερή βάση πελεκάνους.
Αμβρακικός: Δεν έγιναν μετρήσεις εκτός από τη μέτρηση της 1ης Απογραφής πελεκάνων ΝΑ Ευρώπης στις 7 Μαΐου, αλλά είναι γνωστό ότι οι αργυροπελεκάνοι είναι παρόντες όλο το έτος.
Μεσολόγγι: Δεν έγιναν μετρήσεις εκτός από τη μέτρηση της 1ης Απογραφής πελεκάνων ΝΑ Ευρώπης στις 7 Μαΐου, αλλά είναι γνωστό ότι οι αργυροπελεκάνοι είναι παρόντες όλο το έτος.

Αχέρων-Καλαμάς: Μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν όλο το χρόνο εκτός από Οκτώβριο και Δεκέμβριο. Οι αργυροπελεκάνοι ήταν παρόντες σχεδόν όλο το χρόνο αλλά η κορύφωση συνέβη τους μήνες Ιούλιο με Σεπτέμβριο με μέγιστο το Σεπτέμβριο με 228 άτομα. Το Σεπτέμβριο του 2016 έγιναν επίσης λήψεις φωτογραφιών με χρήση drone για την πλήρη κάλυψη της προστατευόμενης περιοχής του Δέλτα Καλαμά, κατά τις οποίες παρατηρήθηκαν ομάδες πελεκάνων (ο συνολικός αριθμός των οποίων ήταν 104 άτομα) σε μεγάλη απόσταση από τα σημεία παρατήρησης.

Παμβώτιδα: Λιγότεροι από 10 αργυροπελεκάνοι παρόντες σε σποραδικά διαστήματα καθόλο το έτος.

Κοτύχι: Η πρώτη επίσημη αναφορά για την παρουσία του αργυροπελεκάνου στην περιοχή ήταν στις 24-03-2009, όταν στην λιμνοθάλασσα Κοτυχίου καταγράφηκε ένα άτομο. Οι πελεκάνοι που επισκέπτονται την περιοχή πιθανότατα προέρχονται από τη νοτιότερη αποικία της Ελλάδας, την αποικία της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου. Μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν όλο το 2016 εκτός από Φεβρουάριο και Οκτώβριο. Οι αργυροπελεκάνοι είναι απόντες το χειμώνα, αλλά οι αριθμοί τους κορυφώθηκαν τον Απρίλιο του 2016, όπως ακριβώς και το 2015.
Άραξος-Πρόκοπος: Μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν όλο το χρόνο εκτός από Φεβρουάριο και Οκτώβριο. Την περίοδο Σεπτέμβριος-Ιανουάριος οι αργυροπελεκάνοι απουσιάζουν πρακτικά. Κορύφωση αριθμών έγινε τον Ιούνιο όπως ακριβώς και το 2015.

Μηνιαία διακύμανση του αριθμού των αργυροπελεκάνων σε διάφορους υγρότοπους της δυτικής Ελλάδας όπως καταγράφηκε στο πλαίσιο της παρούσας παρακολούθησης κατά τη διάρκεια του 2016.

Β. Αναπαραγωγή

Ο Αργυροπελεκάνος δεν αναπαράγεται στις περιοχές του δέλτα Καλαμά και Αχέροντα. Αναπαράγεται όμως στις Πρέσπες με 789-1014 ζευγάρια για το 2016, στην Κερκίνη με 215 ζευγάρια, στον Αμβρακικό με 89-95 ζευγάρια, στο Μεσολόγγι με 29-30 ζευγάρια, στην Κάρλα με 257 ζευγάρια και μια νέα παοικία στη Χειμαδίτιδα με 40 ζευγάρια. Συμπερασματικά, σύμφωνα με τα στοιχεία των δύο ετών ο αναπαραγωγικός πληθυσμός του αργυροπελεκάνου σημείωσε το 2016 αύξηση 10-13% στο σύνολο της χώρας

Γ. Διαχείμαση

Ιανουάριος 2016 (χειμώνας 2015-2016)

Δυτικός υποπληθυσμός

Στους υγρότοπους της Πελοποννήσου δεν καταγράφηκαν αργυροπελεκάνοι, ενώ από Αμβρακικό και Μεσολόγγι δεν έχουμε στοιχεία. Σε Αχέροντα-Καλαμά μετρήθηκαν 30 άτομα τον Ιανουάριο, παρόμοιος αριθμός με το 2015. Προφανώς ο κύριος όγκος των ατόμων παρατηρείται στους δυο μεγάλους υγροτόπους. 

Νοέμβριος και Δεκέμβριος 2016 (χειμώνας 2016-2017)

 Δυτικός υποπληθυσμός

Κανένας αργυροπελεκάνος δεν καταμετρήθηκε στους υγρότοπους της Πελοποννήσου, δεν υπάρχουν στοιχεία για Αμβρακικό και Μεσολόγγι ενώ καταμετρήθηκαν 48 άτομα σε Αχέροντα- Καλαμά τον Νοέμβριο, αριθμός αρκετά μεγαλύτερος από την προηγούμενη χρονιά.

 Δ. Διασπορά-Μετανάστευση

 Δυτικός υποπληθυσμός

Η περιοχή Αχέροντα-Καλαμά περιλαμβάνει κυρίως υγρότοπους διασποράς και οι αριθμοί κυμάνθηκαν σε σημαντικά επίπεδα, από 20 ως 228 άτομα. Για τις περιοχές του Αμβρακικού και του Μεσολογγίου δεν έχουμε δεδομένα. Οι υγρότοποι της Πελοποννήσου, όλοι υγρότοποι διασποράς, είχαν από 0-88 πελεκάνους. Λόγω του ότι κυμαίνονται πολύ, γενικώς τα στοιχεία για τους υγρότοπους της Πελοποννήσου είναι λίγα, αλλά συστηματικότερη παρακολούθηση θα επιτρέψει την κατανόηση των μετα-αναπαραγωγικών κινήσεων των αργυροπελεκάνων από το Μεσολόγγι και τον Αμβρακικό.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η παρακολούθηση των πελεκάνων στους σημαντικότερους για αυτούς υγροτόπους της χώρας πραγματοποιήθηκε το 2016 για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά με τη συμμετοχή 12 Φορέων Διαχείρισης. Η διενέργεια μετρήσεων από κάθε Φορέα, η συλλογή των σημαντικότερων στοιχείων και η παράθεσή τους σε μία πλήρη αναφορά ειδικά για τους πελεκάνους αποτέλεσε τη βάση για τη δημιουργία αυτής της δεύτερης ετήσιας εθνικής αναφοράς για τους πελεκάνους. 

 Τα σημαντικότερα νέα ευρήματα και συμπεράσματα της δεύτερης ετήσιας εθνικής αναφοράς πελεκάνων συνοψίζονται στα παρακάτω σημεία:

-Η τεκμηρίωση της ύπαρξης νέας αποικίας αργυροπελεκάνου στη λίμνη Χειμαδίτιδα της Δυτικής Μακεδονίας, της έκτης της χώρας.

- Η Κορώνεια απέκτησε το 2016 αναβαθμισμένο ρόλο και σημασία για τους πελεκάνους, κυρίως ως τόπος διαχείμασης για τους αργυροπελεκάνους (286-351 άτομα το διάστημα Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2016), αλλά και ως σταθμός μετανάστευσης για τους ροδοπελεκάνους.
- Αναπαραγωγή αργυροπελεκάνων: Τα αναπαραγόμενα ζεύγη στις έξι αποικίες συνολικά (Πρέσπα, Κερκίνη, Κάρλα, Χειμαδίτις, Αμβρακικός, Μεσολόγγι) εκτιμώνται σε 2138-2145 το 2016, αριθμός αυξημένος κατά 10-13% σε σχέση με το 2015. Η αναπαραγωγική επιτυχία (πτερωθέντες νεοσσοί ανά φωλιά) υπολογίστηκε σε δύο μόνο αποικίες, της Κερκίνης (1.13) και του Μεσολογγίου (1.06-1.10) και είναι κοντά στα επίπεδα του προηγούμενου έτους. Το 2016 ο ανατολικός υποπληθυσμός παρουσίασε αύξηση σε όλες τις αποικίες σε σχέση με το 2015, με τεράστια ανάπτυξη 140% στην Κάρλα. Οι δυτικές αποικίες σημείωσαν σημαντική μείωση, περίπου 40%, γεγονός που τονίζει την ευαλωτότητα αυτού του υποπληθυσμού.
- Αναπαραγωγή ροδοπελεκάνων: Το 2016 ήταν η δεύτερη χρονιά που παρατηρήθηκε φώλιασμα του είδους και σε άλλους υγροτόπους εκτός Πρέσπας, στην Κάρλα για δεύτερη χρονιά και στην Κερκίνη για πρώτη χρονιά επιτυχώς. Τα αναπαραγόμενα ζεύγη στις τρεις αποικίες συνολικά εκτιμήθηκαν σε 819-1044, σημειώνοντας συνολική αύξηση 48% σε σχέση με το 2015 και με τεράστια αύξηση 122% στην Κάρλα.
- Η εντυπωσιακή δυναμική της Κάρλας τα τελευταία χρόνια που θεμελιώνεται στην αλματώδη αύξηση του αναπαραγωγικού πληθυσμού των αργυροπελεκάνων αλλά και των ροδοπελεκάνων συνεχίστηκε και το 2016.
- Η έλλειψη στοιχείων, πέρα των αναπαραγωγικών, από Αμβρακικό και Μεσολόγγι είναι πολύ βασική καθώς ο δυτικός υποπληθυσμός είναι μικρός, ευάλωτος και χρήζει μεγαλύτερης προσοχής και μελέτης από τον ανατολικό υποπληθυσμό. Επιπλέον, η έλλειψη αυτή περιορίζει σημαντικά και τη δυνατότητα αξιοποίησης των στοιχείων από τους υπόλοιπους υγροτόπους του δυτικού τόξου (Καλαμάς-Αχέροντας και λ/θ Κοτυχίου, Άραξου και Προκόπου).

- Ο σημαντικός ρόλος των υγροτόπων Αχέροντα-Καλαμά και δυτικής Πελοποννήσου όσον αφορά τη διασπορά - μετανάστευση του αργυροπελεκάνου του δυτικού υποπληθυσμού τεκμαίρεται με την παρουσία σημαντικών αριθμών τόσο στο Δέλτα Καλαμά (μέχρι 228 άτομα την περίοδο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου), όσο και στις λ/θ Κοτυχίου, Άραξου και Προκόπου (μέχρι 88 άτομα την ίδια περίοδο). 

- Οι ροδοπελεκάνοι χρησιμοποίησαν τους υγροτόπους της Β. Ελλάδας κατά τους μήνες της διαποράς - μετανάστευσης για αρκετά μεγαλύτερο διάστημα το 2016 σε σχέση με το 2015, με σημαντικότερο υγρότοπο την Κερκίνη αλλά με το ίδιο μοτίβο -δηλαδή μικρότεροι αριθμοί αλλά μεγαλύτερη διάρκεια παρουσίας- και στους υπόλοιπους σημαντικούς υγροτόπους διάβασης (Κερκίνη, ΕΠΑΜΑθ, Δέλτα Έβρου).
- Το καλοκαίρι του 2016 σημειώθηκαν στην Κάρλα μαζικοί θάνατοι πουλιών μεταξύ των οποίων και πολλά άτομα αργυροπελεκάνου. Συνολικά από τις 4/8 έως τις 14/10 καταγράφηκαν 217 νεκρά πουλιά, εκ των οποίων 166 αργυροπελεκάνοι και 3 ροδοπελεκάνοι. Είναι το πιο σοβαρό συμβάν θανάτου πελεκάνων που έχει σημειωθεί στη χώρα.

Συνολικά στους 12 υγροτόπους καταγράφηκαν 170 νεκροί αργυροπελεκάνοι, από τους οποίους οι 166 στην Κάρλα και 4 ροδοπελεκάνοι, οι 3 στην Κάρλα και πάλι. Επίσης βρέθηκαν 6 αργυροπελεκάνοι και 1 ροδοπελεκάνος τραυματισμένοι ή αδύναμοι και στάλθηκαν οι περισσότεροι από αυτούς για περίθαλψη.