ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΠΕΛΑΡΓΩΝ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 2021

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΠΕΛΑΡΓΩΝ 2021

Ολοκληρώθηκε για το 2021 η απογραφή των λευκών πελαργών σε 40 περιοχές του Νομού Θεσπρωτίας και 5 περιοχές του Νομού Πρέβεζας.

Η διαδικασία της απογραφής ξεκινάει με τη συγκρότηση μιας ομάδας πεδίου η οποία μέσω οχήματος 4Χ4 εποπτεύει τις χαρτογραφημένες περιοχές παρουσίας φωλιών παρατηρώντας και καταγράφοντας απευθείας τους πελαργούς. Συγκεκριμένα, καταγράφεται ο αριθμός των φωλιών με ή χωρίς πελαργούς, ενώ όπου υπάρχουν νεοσσοί καταγράφεται ο ακριβής αριθμός αυτών. Στα δεδομένα που έχουν ήδη συλλεχθεί σε παλαιότερες καταγραφές (συντεταγμένες, είδος φωλιάς κ.α.) και εφόσον η θέση της κάθε φωλιάς δεν αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, προστίθενται περαιτέρω στοιχεία όπως τυχόν άδειες ή κατεστραμμένες φωλιές, κατάσταση φωλιάς (ύπαρξη στερεών υλικών, αιχμηρών αντικειμένων κ.α.).

Παρακάτω παρουσιάζονται αναλυτικά σε διάφορα γραφήματα τα αποτελέσματα τόσο της φετινής απογραφής όσο και η σύγκρισή τους με τις δυο προηγούμενες χρονιές (2019, 2020) δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα του επισκεπτόμενου πληθυσμού των λευκών πελαργών για την τελευταία τριετία (2019-2021) στην περιοχή μας.

Στον πίνακα 1  φαίνεται για την τελευταία τριετία το σύνολο των φωλιών των πελαργών, οι άδειες φωλιές, πόσα ζευγάρια πελαργών αναπαράχθηκαν και πόσοι νεοσσοί και ενήλικες πελαργοί συνολικά παρατηρήθηκαν.

Πίνακας 1. Σύγκριση τριετίας 2019-2021

Συμπερασματικά, σε σχέση με το 2020 παρατηρείται μια σταθερή κατάσταση στις ενεργές φωλιές πελαργών, ωστόσο προκύπτει μείωση των νεοσσών (19%) (Γράφημα 1) αλλά και μικρή μείωση στον συνολικό πληθυσμό (νεοσσοί και ενήλικα) (11%).

Γράφημα 1. Σύγκριση στις απογραφές πελαργών της τελευταίας τριετίας (2019-2021)

  Όπως παρατηρείται στο γράφημα 1, παρόλο που οι ενεργές φωλιές και τα αναπαραγόμενα ζευγάρια δεν παρουσιάζουν μεταβολές στην τριετία, υπάρχει μια μικρή μείωση του αριθμού των νεοσσών για το 2021.

Γράφημα 2. Πόσοι νεοσσοί παρατηρήθηκαν στις φωλιές για το 2021

  Όσον αφορά στην κατανομή των νεοσσών στις φωλιές (Γράφημα 2), το 44% πρόκειται φωλιές με 4 νεοσσούς (περισσότερο από το 2020 όπου ήταν 22%) και το 27% είναι φωλιές με 2 και 3 νεοσσούς, μεγαλύτερα ποσοστά από εκείνα που παρατηρήθηκαν το 2020 (10% και 22% αντίστοιχα). Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι για το 2021, δεν παρατηρήθηκαν καθόλου φωλιές με 5 νεοσσούς όπως τις προηγούμενες χρονιές.    

 

Μετανάστευση πελαργών και ΧΥΤΑ

Αρχές Ιουλίου οι περισσότεροι πελαργοί ξεκινούν τις πρώτες δοκιμαστικές πτήσεις, γυμνάζοντας τα φτερά τους και πηδώντας πάνω από τη φωλιά, πριν ξεκινήσουν  το μεγάλο τους ταξίδι προς την Ν. Αφρική, αν και στη πραγματικότητα οι περισσότεροι θα πάνε στο Σουδάν, στο Νότιο Σουδάν, στο Τσαντ, στην Κένυα ή στην Αιθιοπία, όπου μετακινούνται διαρκώς. Οι πελαργοί που ζουν στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη μεταναστεύουν στη Ν. Ευρώπη μέσω μιας ανατολικής και μιας δυτικής διαδρομής ακολουθώντας άλλους πελαργούς πιο έμπειρους στη μετανάστευση.

Στην επιστροφή τους στις περιοχές αναπαραγωγής, οι πιο ώριμοι πελαργοί πιθανώς θα καταφέρουν να αναπαραχθούν ενώ οι νεαροί, συνήθως δημιουργώντας τις λεγόμενες «συμμορίες» ή non-breeding fraction, μικρές ομάδες περιπλανώμενων πελαργών, τρέφονται μαζί με άλλους ή φτιάχνουν «ψευτοφωλιές» χωρίς απαραίτητα να είναι έτοιμοι να αναπαραχθούν. Οι πελαργοί είναι έτοιμοι για αναπαραγωγή μετά το 4^ο έτος, ωστόσο έχουν παρατηρηθεί πελαργοί 2^ου έτους που βρίσκουν νωρίς το ταίρι τους, αλλά υπάρχει κίνδυνος για απρόοπτα γεγονότα όπως θα δούμε παρακάτω.

Νέες έρευνες έδειξαν ότι αλλαγές στα ανθρωπογενή ενδιαιτήματα που προτιμούν οι πελαργοί, όπως μη αρδευόμενες αρόσιμες εκτάσεις, λιβάδια και άλλες γεωργικές εκτάσεις, ωθούν τα πουλιά αυτά να αλλάξουν τη διατροφική τους συμπεριφορά χρησιμοποιώντας τεχνητές πηγές τροφοληψίας, όπως οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤΑ). Αυτή η τακτική, που αφορά κυρίως νεαρά, μη αναπαραγόμενα πουλιά, αλλά και ωριμότερα -στο τέλος όμως της αναπαραγωγής- οδηγεί ακόμη και σε αλλαγή μεταναστευτικής στρατηγικής. Έτσι, υφίσταται μια νέα, αναπτυσσόμενη συμπεριφορά του πληθυσμού του λευκού πελαργού της Δ. Ευρώπης που όμως δεν φαίνεται να καθορίζει το αποτέλεσμα της αναπαραγωγής, καθώς οι εναλλακτικοί πόροι από ΧΥΤΑ είναι ανεπαρκείς για να εξασφαλίσουν υψηλότερο επίπεδο αναπαραγωγικής επιτυχίας, λόγω έλλειψης φυσικών πόρων για την επιβίωση των νεοσσών σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης (π.χ. αφθονία γαιοσκώληκων). 

Επίσης, πρόκειται για μια ενεργοβόρα ενδεχομένως κατάσταση που θα προκύψει, λόγω μολύνσεων από διάφορα παθογόνα και τοξίνες που υπάρχουν στα υπολείμματα τροφών, καθώς οι πελαργοί πρέπει να αμυνθούν και χρειάζονται περισσότερους πόρους, οδηγώντας τελικά σε χαμηλή αναπαραγωγική επιτυχία.

Η σίτιση σε υπαίθριους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων αποτελεί, ωστόσο ένα φαινόμενο που είναι αντικείμενο μελέτης της συμπεριφοράς όχι μόνο των λευκών πελαργών, αλλά και άλλων ευκαιριακά τρεφόμενων πουλιών (αρπακτικά, κορακοειδή κ.α.)

 

Η «πίστη» στη φωλιά και τα «διαζύγια»

Φέτος η μείωση των νεοσσών οφείλεται και σε διάφορα περιστατικά θνησιμότητας νεοσσών που προέκυψαν και καταγράφηκαν από τον Φορέα Διαχείρισης, είτε από ηλεκτροπληξία στις πρώτες προσπάθειες πτήσης ή από εγκατάλειψη της φωλιάς από τους νεαρότερους και άπειρους γονείς τους. Κάποιοι νεοσσοί τα κατάφεραν και εστάλησαν σε κέντρα περίθαλψης, ενώ για άλλους η πτώση ήταν μοιραία. Ο θάνατος νεοσσών οφείλεται σε πολλές περιπτώσεις σε παράγοντες όπως, η διεκδίκηση της φωλιάς από ωριμότερα άτομα που εκδιώχνουν τα άπειρα και νεαρότερα πουλιά και σπανιότερα στην ύπαρξη εκτοπαρασίτων εντός της φωλιάς.

Η αλλαγή φωλιάς κατά την αναπαραγωγική περίοδο μπορεί να επηρεάσει την επιτυχία αναπαραγωγής, όμως σύμφωνα με έρευνες δεν έχει παρατηρηθεί διαφορά στον αριθμό νεοσσών μεταξύ ζευγαριών που άλλαξαν φωλιά και ζευγαριών που παρέμειναν «πιστά» στη φωλιά τους. 

Οι λευκοί πελαργοί επαναχρησιμοποιούν συχνά τις φωλιές που έχτισαν τα προηγούμενα χρόνια, παρά όμως την "πίστη" τους για την τοποθεσία της φωλιάς τους οι πελαργοί που παρατηρούνται σε μια χρονιά δεν είναι απαραίτητα οι ίδιοι με του προηγούμενου έτους, απορρίπτοντας κατά αυτόν τον τρόπο τον "μύθο" περί επιστροφής στην ίδια φωλιά. Πρόσφατες μελέτες όμως αναφέρουν ότι στους λευκούς πελαργούς η αλλαγή φωλιάς έχει σχετιστεί και με «διαζύγιο»! Το γεγονός αυτό έχει όμως ενεργειακό κόστος καθώς πρέπει να αναζητήσουν νέο σύντροφο οδηγώντας σε χαμηλή αναπαραγωγική επιτυχία. Κατά τον ίδιο τρόπο, προηγούμενη «εμπειρία» με τον ίδιο σύντροφο αυξάνει την αναπαραγωγική επιτυχία. Άρα, είναι πιθανότερο να δούμε το ίδιο ζευγάρι πελαργών την επόμενη χρονιά όχι όμως στην ίδια φωλιά!

Συμπερασματικά, η «πλαστικότητα» της συμπεριφοράς των λευκών πελαργών (behavioural plasticity) όσον αφορά στην επιλογή τοποθεσίας φωλεοποίησης για να αυξήσουν την επιτυχία αναπαραγωγής, αποτελεί στρατηγική προσαρμογής, θεωρείται ένα από τα καθοριστικά γνωρίσματα του κύκλου ζωής αυτού του είδους και είναι βασικός παράγοντας για την επιβίωσή του, καθώς αντιμετωπίζει μελλοντικές αλλαγές (χρήσεις γης, κλιματική αλλαγή κ.α.).

 

 

Βιβλιογραφικές πηγές

1.  Rendel, W.B. & Verbeek, N.A.M. 1996. Old nest material in nest boxes of Tree Swallows: effects on nest-site choice and nest building. Auk 113: 319–328.                                                

2. Schulz, H. 1998. BWP Update. The Journal of Birds of the Western Palearctic: White Stork, Vol. 2 Number 2. Oxford: Oxford University Press.

3.  Vergara, Pablo & Aguirre, José & Fargallo, Juan & Dávila, José. (2006). Nest‐site fidelity and breeding success in White Stork Ciconia ciconia. Ibis. 148. 672 - 677.

4.   Bialas, J.T., Dylewski, Ł. & Tobolka, M. Determination of nest occupation and breeding effect of the white stork by human-mediated landscape in Western Poland. Environ Sci Pollut Res 27, 4148–4158 (2020)

5.   Bialas, J.T., Dylewski, Ł., Dylik, A. et al. Impact of land cover and landfills on the breeding effect and nest occupancy of the white stork in Poland. Sci Rep 11, 7279 (2021).

https://www.theguardian.com/environment/2020/oct/01/scientists-use-satellite-tags-to-reveal-white-storks-migratory-habits